Uzależnienie od jedzenia jest coraz częstszym problemem zachodniej cywilizacji. Jakie są jego przyczyny? Jakich objawów należy się spodziewać? Przede wszystkim, jakie leczenie podjąć w przypadku uzależnienia od jedzenia? Przyjrzymy się w niniejszym artykule, czym jest kompulsywne jedzenie, i co powinno być alarmujące w jego występowaniu.
Przyczyny kompulsywnego jedzenia
Powód, dla którego osoba zaczyna tracić kontrolę nad częstotliwością powtarzania danej czynności – w tym wypadku sięgania po produkty żywnościowe, jest złożony. Kompulsywne jedzenie, podobnie jak inne uzależnienia behawioralne, ma jednak podobne do nich podłoże. Można wyróżnić trzy czynniki, które mogą powodować uzależnienie od jedzenia:
- Psychologiczne – dotyczą próby poradzenia sobie z napięciami emocjonalnymi, stresem, samotnością, lub uzyskania poczucia kontroli nad swoim stanem afektywnym. Wiadomym jest, że stan fizyczny wpływa na emocje i stan psychiczny. W tym kontekście, jedzenie, które sprawia przyjemność, może stać się metodą do kontrolowania emocji. Osoba, która przeżywa zbyt duże napięcie psychologiczne, i nie może sobie z nim poradzić, czasami zamiast szukać rozwiązania problemów i sytuacji dąży jedynie do zredukowania napięcia w jakim się znajduje. „Zajadanie” które może się wtedy wydarzać jest właśnie próbą poradzenia sobie z tym napięciem.
- Pedagogiczne – mogą wynikać ze specyficznych warunków wychowania. Zależnie od tego, jakie emocje kultywowali rodzice w okresie dorastania, na ile pozwalali dziecku na okazywanie uczuć, bliskość między członkami rodziny. Liczy się również to czy młoda osoba wykształciła zdrowe mechanizmy regulowania własnych emocji. Styl odżywiania się jest mocno zależy od nawyków jakie są powtarzane w życiu rodzinnym, gdyż to tam, dziecko spożywa najwięcej posiłków. Ważnym jest w tym kontekście szanowanie potrzeb dziecka i nie zmuszanie go do jedzenia, gdyż to może sprawić, że w przyszłości nie będzie potrafiło rozpoznawać własnych emocji.
- Socjologiczne – To bardzo szeroki kontekst który obejmuje towarzystwo osoby oraz również jej społeczne otoczenie. W każdej z kultur istnieją pewne wzorce spożywania posiłków i postrzegania jedzenia. Niestety, zachodni konsumpcjonizm i wszechobecne fast-foody raczej utrudniają zdobycie zdrowych nawyków żywieniowych. W dzisiejszych czasach jednak coraz popularniejsze stają się nurty „slow-food”, a coraz więcej osób chętnie korzysta z porad dietetyków.
Uzależnienie od jedzenia – objawy
Trzeba zaznaczyć, że uzależnienie od jedzenia wyróżnia się na tle innych uzależnień behawioralnych tym, że obejmuje czynność bardzo naturalną dla człowieka i niezbędną do podtrzymania go przy życiu. Nadużywanie substancji psychoaktywnych, lub kompulsywny hazard czy zakupoholizm, są nawykami, które można całkowicie wyeliminować z życia. Spożywanie posiłków jest jednak potrzebne do przetrwania. Klasyczne objawy uzależnienia, w tym wypadku dotyczą raczej braku umiarkowania niż ogóle używania. Warto jednak zwrócić uwagę na te alarmujące symptomy:
- Zwiększone uczucie głodu – nie związane z zaburzeniami fizjologicznymi, typu cukrzyca,
- jedzenie, jako próba radzenia sobie z emocjami (złością, nudą, wstydem itp.),
- utrata kontroli nad częstością jedzenia (coraz częstsze podjadanie),
- zwiększenie apetytu (zjadanie większych porcji niż normalnie),
- obniżone funkcjonowanie podczas prób ograniczenia jedzenia (zły nastrój, trudności w koncentracji, wzmożona potrzeba snu)
- koncentracja życia na tematyce jedzenia (poświęcanie nadmiernego czasu na zakupy spożywcze, przygotowywanie posiłków i jedzenie)
Leczenie
Wygląda podobnie jak w przypadku innych uzależnień behawioralnych. Najważniejsze jest dotarcie do źródła problemu. Odnalezienie przyczyny kompulsywnego jedzenia. Następnym krokiem jest zbudowanie zdrowego planu rekonwalescencji. Czym zastąpić niechciane zachowania? Jak poradzić sobie z głodem? Jak prowadzić swoje życie by było satysfakcjonujące i nie obracało się tylko dookoła tematu żywności i przekąsek? Na takie pytania szukają odpowiedzi uczestnicy programów leczenia uzależnienia od jedzenia. Szukają oni metod radzenia sobie ze stresem i własnymi emocjami. Uczą się aktywnych metod przeciwdziałania nawykowym zachowaniom. Kluczowe jest też budowanie sieci wsparcia oraz zdrowych relacji z bliskimi osobami.
Bardzo ważnym elementem całego procesu jest holistyczne spojrzenie na daną osobę. Często uzależnienie od jedzenia jest tylko symptomem problemów psychologicznych, jakie ma klient. Istotne jest wtedy spojrzenie na przyczyny jego zachowania i nawyki w sposobie życia, nawiązywaniu relacji, poglądach itp. Dopiero wtedy klient może wziąć odpowiedzialność za swoje życie i zaangażować się w program leczenia uzależnienia od jedzenia.
Artur Majchrzak – Psycholog