Uzależnienie od internetu dotyka w większości młodzież. Co więcej, według badań Kirwil, aż 98% dzieci w Polsce w wieku 9-16 lat korzysta z Internetu przynajmniej raz w tygodniu. W praktyce robią to przynajmniej raz dziennie.
Musisz wiedzieć, że nie każda styczność z siecią jest jednak uzależnieniem od Internetu. Kiedy korzystanie z internetu u dziecka powinno budzić wątpliwości i jak sobie z tym poradzić?
Kiedy możemy mówić o nadużywaniu Internetu?
Pod pojęciem korzystania z internetu kryje się wiele czynności. Zatem jednoznacznie nie można określić, że każdy, kto korzysta z internetu jest od niego uzależniony. Internet jest narzędziem pracy, narzędziem do nauki, rozrywki i komunikacji. Dlatego w ocenie postępowań, trzeba zachować racjonalne myślenie i obserwować zachowania nastolatków.
Natomiast nie ulega wątpliwości, że grupie młodych internautów korzystanie z sieci może wymykać się spod kontroli i mieć negatywny wpływ na ich życie. Natomiast ważne jest to, aby zrozumieć, na czym polega problem. Z czego on wynika i jakie mogą być jego skutki.
Kryterium nadużywania Internetu nie jest tylko czas spędzany w sieci!
Każdy rodzic nastolatka, który godzinami siedzi przed komputerem mógłby stwierdzić: moje dziecko ma problem. Jest uzależnione od internetu. Rzeczywiście długie siedzenie przy komputerze nie jest niczym dobrym, jednak trzeba mieć na uwadze, że nie jest to wyznacznik całkowitego uzależnienia od internetu. W ujęciu najbardziej ogólnym o nadużywaniu lub wręcz uzależnieniu od Internetu możemy mówić, gdy spełnione są następujące warunki (Shapira i inni 2003):
- Czas i intensywność korzystania z Internetu wymyka się spod kontroli,
użytkownik spędza w sieci więcej czasu niż planował, odczuwa trudną
do odparcia potrzebę korzystania z sieci. - Korzystanie z Internetu prowadzi do zaniedbywania innych aspektów
życia, przysparza problemów na różnych płaszczyznach lub powoduje
cierpienie uzależnionego bądź osób z jego otoczenia.
Dlaczego Twoje dziecko ucieka w świat wirtualny?
Zważając na to, że używanie internetu jest rozległym pojęciem wielu specjalistów badających uzależnienia i ludzkie zachowania jednomyślnie twierdzi, że należy najpierw określić, co dziecko robi w sieci i w jakim stopniu jest w to zaangażowane. W kontekście nadużywania Internetu najczęściej wyróżnia się następujące aktywności:
- Gry internetowe
- Portale społecznościowe i komunikatory
- Pornografia i cyberseks
- Hazard online
Po wyodrębnieniu aktywności, które najmocniej angażują dziecko, czy nastolatka należy przyjrzeć się temu, co sprawia, że ucieka on w świat wirtualny.
Co wcale nie jest takie proste do określenia, ponieważ specjaliści niezależnie od nurtu psychologicznego zgodnie twierdzą, że na uzależnienie od internetu ma wpływ wiele czynników jednocześnie. Do takich czynników zaliczamy sam internet jako medium, czynniki osobowościowe, a także sytuację życiową, w której znajduje się nastolatek.
Co więcej, terapeuci pracujący z młodzieżą uzależnioną od internetu wskazują, że najczęściej dziecko ucieka do świata wirtualnego z powodów, które dorosłemu mogą wydawać się absurdalne, czy być problemami błahymi. Za ucieczki do świata internetu w szczególności mogą być odpowiedzialne:
- niepowodzenia szkolne,
- odrzucenie przez grupę rówieśniczą,
- konflikty w rodzinie.
Powyższe prowadzi zatem to dość prostego wniosku; nie można rozwiązać problemu nadmiernego korzystania z Internetu bez rozwiązania głębszych problemów strukturalnych (Chocholska i Osipczuk 2009). Natomiast według publikacji (Majchrzak 2010, Augustynek 2010) na uzależnienie od internetu wpływają czynniki osobowościowe oraz szeroko pojęte problemy psychiczne, które korelują z nadmiernym używaniem Internetu. Do takich czynników najczęściej zalicza się:
- depresja,
- introwersja,
- neurotyzm,
- nadmierna wrażliwość,
- nieśmiałość,
- współwystępowanie innych nałogów.
Jak rozpoznać uzależnienie dziecka od Internetu?
Bohdan Woronowicz polski ekspert od uzależnień w 2009 roku wyodrębnił objawy siecioholizmu, które pokrywają się z często cytowaną listą Marka Griffithsa. W ten sposób możemy stworzyć obraz symptomów świadczących o uzależnieniu od internetu.
Bohdan Woronowicz 2009 r objawy siecioholizmu
- spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych
zainteresowań, - zaniedbywanie obowiązków rodzinnych i szkolnych z powodu aktywności w Internecie,
- pojawianie się konfliktów rodzinnych związanych z Internetem;
- kłamstwa dotyczące czasu spędzanego w Internecie,
- podejmowanie nieudanych prób jego ograniczenia,
- reagowanie rozdrażnieniem lub nawet agresją, gdy korzystanie z komputera jest utrudnione lub niemożliwe.
Lista Marka Griffithsa symptomy wskazujące na uzależnienie od Internetu
- Dominacja – występuje, gdy korzystanie z Internetu staje się najważniejszą czynnością w życiu. Objawia się m.in. zaabsorbowaniem emocjonalnym i umysłowym, także wtedy gdy osoba nie może korzystać z sieci.
- Zmiana nastroju – występuje, gdy użytkownik korzysta z Internetu po to, aby poprawić sobie nastrój albo zapomnieć o problemach.
- Zwiększona tolerancja – rozumiana jako proces zwiększającego się zapotrzebowania na korzystanie z Internetu (pojawienie się poprawy nastroju spowodowanej korzystaniem z Internetu wymaga coraz dłuższego czasu
spędzonego online). - Zespół abstynencyjny – ograniczenie lub brak możliwości korzystania z Internetu powoduje nieprzyjemne stany psychiczne, takie jak: rozdrażnienie, poirytowanie, niepokój.
- Konflikt – rozumiany zarówno jako konflikt pomiędzy użytkownikiem a jego otoczeniem (rodziną, znajomymi), jak i jako konflikt pomiędzy spędzaniem czasu w Internecie a innymi typami aktywności (nauką, sportem).
- Nawroty – intensywne, niekontrolowane korzystanie z Internetu pojawiające się po okresach ograniczonego lub kontrolowanego użytkowania.
Jeśli Twoje dziecko przejawia takie zachowania – natychmiast reaguj!
Mechanizm działa tak, że uzależnienie od internetu nie pojawia się z dnia na dzień. To proces, który w porę rozpoznany można zniwelować w zarodku. W późniejszych etapach, kiedy Ty jako rodzic nie będziesz w stanie poradzić sobie z dzieckiem, konieczna będzie wizyta u specjalisty.
Na początku systematycznie nastolatek zwiększa czas obecności w sieci. Zazwyczaj usprawiedliwia go przygotowywaniem się do lekcji lub rozwijaniem swoich zainteresowań. Następnie poświęca czasu na tyle dużo, że zaczyna zaniedbywać obowiązki szkolne, domowe, a nawet rezygnuje z wyjść towarzyskich i zabaw z rówieśnikami. Poniższe symptomy świadczą o tym, że Twoje dziecko może potrzebować pomocy, bo jest uzależnione od internetu.
- Silna potrzeba lub poczucie przymusu korzystania z Internetu. Dziecko
może mieć problem z oderwaniem się od komputera lub nie radzić sobie
z ograniczeniem czasu spędzanego w sieci. - Rozdrażnienie spowodowane przerwaniem korzystania z sieci. Może pojawić się również rozgoryczenie lub gorsze samopoczucie, objawy te ustępują z chwilą powrotu do Internetu.
- Brak przerw w korzystaniu z Internetu, który wiąże się z zaniedbywaniem
podstawowych potrzeb fizjologicznych. - Brak kontroli nad czasem spędzonym w sieci – dziecko nie jest w stanie
powiedzieć, ile czasu spędziło przed komputerem. - Zaniedbywanie dotychczasowych zainteresowań oraz kontaktów z ludźmi na
rzecz Internetu (np. unikanie znajomych lub rezygnacja z zajęć sportowych). - Spędzanie coraz więcej czasu w Internecie celem uzyskania zadowolenia,
dobrego samopoczucia, które poprzednio były osiągane znacznie szybciej. - Korzystanie z sieci nawet wtedy, gdy nie jest to już interesujące.
- Korzystanie z Internetu pomimo że odbija się to szkodliwie na innych sferach życia (kosztem snu, spóźniania się do szkoły lub nieprzygotowywania się do lekcji).
- Kłótnie z innymi członkami rodziny związane z nadużywaniem Internetu.
Jak reagować i jak możesz pomóc swojemu dziecku?
Pierwszym krokiem jest rozmowa z dzieckiem i uświadomienie mu swoich obaw, a także ukazanie mu, że jego zachowanie nie jest prawidłowe i wpływa na aspekty związane z obowiązkami domowymi i szkolnymi.
Następnie wraz z dzieckiem porozmawiać o tym, w jakich sytuacjach najczęściej siada do komputera, co je motywuje do korzystania z internetu i dlaczego. Tu również powinno się obserwować dziecko, żeby samemu móc wydedukować, kiedy najczęściej ucieka do sieci. Po takiej rozmowie należy z dzieckiem ustalić harmonogram dnia, żeby zrównoważyć czas poświęcony na internet, obowiązki i przyjemności. A przede wszystkim dać dziecku alternatywę dla przyjemnego spędzania czasu, które w równy sposób dadzą mu przyjemność i radość, co ucieczka do wirtualnego świata.
Kolejna rzecz to ustalenie zasad korzystania z internetu. Czasu, jaki dziecko może poświęcić na siedzenie przed komputerem, a także stopniowe ograniczanie siedzenia przed komputerem. Czyli, jeśli Twoje dziecko siedzi 5 godzin, to zmniejsz czas najpierw na 4,5 h, potem 4 itd. Jeśli z 5 godzin od razu zażądasz od dziecka poświęcenia tylko godziny, to będzie wiązało się to z buntem i agresją.
Jeśli to nie pomoże, to spróbuj wykorzystać system kar i nagród. Kara — odłączenie internetu, czy zabranie komputera, jeśli nastolatek nie respektuje wcześniej ustalonych zasad. Nagroda — wspólne wyjście do aquaparku, czy wycieczka rowerowa lub coś, co Twoje dziecko by chciało dostać.
Ważne jest, aby na każdym etapie rozmawiać z dzieckiem i tłumaczyć, dlaczego tak się dzieje, z czego wynika Twoje zachowanie, dlaczego ma ograniczenia itd. Natomiast, jeśli wszystkie powyższe metody nie przyniosą skutków, a dziecko stanie się agresywne. Łącznie z działaniami autodestrukcyjnymi należy natychmiast udać się do specjalisty. Prawdopodobnie niezbędne będzie wdrożenie terapii uzależnienia od internetu.
Standardowa terapia uzależnienia trwa od roku do trzech lat. Jednak jej długość jest sprawą bardzo indywidualną. Zależy od nurtu terapeutycznego i powinna być ustalana w zależności od problemów dziecka. Częstotliwość sesji indywidualnych jest ustalana w zależności od potrzeb i może ulec zmianie w trakcie trwania terapii.
Artykuł opracowany na podstawie źródła: broszura “Nadmierne korzystanie z komputera i Internetu” – Polskie Centrum Programu Safer Internet