Jak często zaznaczamy, trzeźwienie jest procesem. Podczas niego osoba uzależniona uczy się na nowo budować swoje życie. Podejmuje pewien wysiłek w celu rozwoju osobistego – tak, by jej życie było bardziej satysfakcjonujące, by nie potrzebować więcej używek. Wartości są tym, dookoła czego koncentruje się swoje działania. Ustalenie świadomej hierarchii wartości pozwala nadać życiu odpowiedni kierunek i ułatwia proces trzeźwienia. Dodatkowo działanie w zgodzie z tą hierarchią ułatwia proces ćwiczenia silnej woli.
Czym są wartości?
Nauką o wartościach jest aksjologia pochodząca od greckich słów: „godny, cenny”. Już samo to wskazuje, że wartości są czymś, co „opłaci się” lub „należy” posiadać. Wartości są również pewną miarą, do której można odwoływać się, by porównać sensowność lub moralność działań. Sprawa wygląda tak, że każdy z nas, świadomie lub mniej, pewnymi wartościami w życiu się kieruje, inne zaś lekceważy. Rozwój osobisty w tej kategorii polega na uświadomieniu sobie swoich wartości i kierowaniu swoim życiem tak, by je realizować.
Trzeba tu wspomnieć jeszcze, że wyróżnia się wartości instrumentalne oraz autoteliczne. Te pierwsze są poniekąd środkami do celu. Pieniądze mogą być pewnego rodzaju wartością, jedynie dlatego, że mogą prowadzić do zaspokojenia innych, które uznajemy za ważne (np. prestiżu, wygody, przyjemności). Wartości autoteliczne to takie, które są ważne same przez siebie. Można do nich zaliczyć na przykład: prawda, dobro, piękno. To rozróżnienie przyda się podczas następnego kroku…
Czym jest hierarchia wartości?
Robert Dilts stworzył tak zwany model neurologiczny, w którym ukazuje, jakie czynniki składają się na osobowość i funkcjonowanie w świecie. Wartości według niego, stoją dość wysoko w piramidzie – co oznacza, że mają dużą sprawczość w kierowaniu naszym życiem. Zatem, zmiana przekonań i hierarchia, tego co uznajemy za kluczowe i za element naszej tożsamości, będzie miała szeroki wpływ na nasze życie. Według Dilts’a wartości odpowiadają na pytanie; „Co jest dla mnie w życiu ważne?”
Hierarchia wartości, jest czymś w stylu psychologicznej budowli – piramidy, która określa, co liczy się dla nas w życiu. Rozpoznanie jej struktury pozwala na wprowadzenie tam pewnych zmian. Dilts uważał również, że to, jakie idee wyznajemy i kultywujemy swoim życiu, przekłada się na nasze możliwości i umiejętności a następnie na działania, które podejmujemy. Z psychologicznego punktu widzenia, bardzo ważne jest również by aktywności i decyzje, które podejmujemy, były spójne z wewnętrzną hierarchią tego co ważne. Inaczej, powstały rozdźwięk powoduje napięcie, którego przyczyny, możemy nawet nie być świadomi.
Co jest dla nas ważne?
Gdy jesteśmy świadomi swoich wartości łatwiej nam podejmować decyzje. Możemy bowiem odwołać się do pytania: „Czy to, co chcę zrobić, będzie kultywowało przekonania którymi chcę się kierować?” Pozwala to na świadome i intencjonalne kierowanie swoim życie na przykład w kierunku trzeźwości.
Aby ustalić własną hierarchię wartości, można odwołać się do stworzonych już przykładowych list. Gdy posiadamy już takie zestawienie można posłużyć się następującym schematem:
- Wykreśl jedną trzecią, która do Ciebie nie pasuje,
- Teraz zaznacz jedną trzecią, która jest Ci bliska,
- Z zaznaczonych, wybierz 10, które jest dla Ciebie najważniejsze.
W wyniku tego ćwiczenia otrzymamy zestawienie wartości, które uważamy za najważniejsze w naszym życiu. Dobrze jest później sprawdzić jak możemy je realizować w różnych obszarach naszego życia. Albo zadać sobie pytanie: „W jaki sposób mogę zacząć realizować swój ideał?”. Czasami mogą się również pojawić niespójności pomiędzy tym jak chcielibyśmy by nasze życie wyglądało, a jaką formę ma obecnie. Wtedy warto zastanowić się, co moglibyśmy zmienić w naszym życiu i otoczeniu.
Związek wartości z trzeźwieniem i rozwojem osobistym.
Temat hierarchii wartości można omawiać bardzo szeroko. Ustalenie jej w jasny i świadomy sposób, jest dużym krokiem na drodze rozwoju osobistego. Jednocześnie, warto pamiętać, że to samo życie weryfikuje nasze postanowienia. Czasami to, co chcielibyśmy wybrać, okazuje się zbyt trudne, albo rzeczywistość stawia wobec nas wymagania, które zmuszają do zmiany wartości. Proces trzeźwienia jest jednak ustalaniem tego, co możliwe pomiędzy naszymi pragnieniami a wymaganiami otaczającego nas świata. Zachęcam Cię do wzięcia świadomej odpowiedzialności za twój rozwój!
Artur Majchrzak – Psycholog
Źródło: – Photo by Sean Stratton on Unsplash