Podczas procesu trzeźwienia mogą zdarzać się trudne okresy. Jednym z nich jest nawrót choroby alkoholowej. Jest to powrót do aktywnej fazy uzależnienia, w której łamie się abstynencję. Jak rozpoznać fazy nawrotu? Jak dzięki temu uniknąć przykrej konsekwencji, którą może być zapicie?
Fazy nawrotu
Celem niniejszej listy, jest ułatwienie osobom uzależnionym oraz ich bliskim, rozpoznania nawrotu choroby alkoholowej. Dzięki temu, można jak najszybciej podjąć interwencję i załagodzić proces lub całkowicie go odwrócić, w kierunku trzeźwienia. Warto zaznaczyć, że zapicie jest ostatnią fazą nawrotu i można go uniknąć, rozpoznając objawy wcześniej.
1. Zmiany w sposobie myślenia – zaprzeczanie
Objawy są bardzo subtelne. Zwiększenie napięcia nerwowego, obniżenie nastroju, zmiana sposoby myślenia na bardziej pesymistyczny i zaprzeczanie problemowi. Możliwe objawy:
– Zwiększone poczucie stresu,
– Zmiany sposoby myślenia i odczuwania,
– Obawy o wytrwanie w trzeźwości.
2. Unikanie i zachowania obronne
W tej fazie mogą unika się ludzi i sytuacji, którzy mogliby konfrontować nas z problemem. Poprzez jawną bądź nieświadomą nieszczerość, unika się spojrzenia do wnętrza swoich myśli i emocji. Mogą pojawić się takie zachowania jak:
– Silne przekonanie, że wygrało się z nałogiem,
– Defensywność, gdy ktoś próbuje zwracać uwagę na nasz problem,
– Zachowania kompulsywne i impulsywne
– Tendencja do izolowania się od ludzi lub skupiania bardziej na innych niż na sobie.
3. Narastanie kryzysu
Pomimo zachowywania trzeźwości narastają problemy, które są trudne do rozwiązania. Działania stają się nieskuteczne. Objawy:
– Zaburzenia w konstruktywnym planowaniu,
– Widzenie tunelowe,
– Obniżenie nastroju i ucieczka od problemów.
4. Utrata poczucia sprawstwa
Poczucie braku kontroli nad własnym życiem. Podejmowane działania są nieskuteczne do tego stopnia, że mamy ochotę się poddać i uciec. Ta faza objawia się:
– Życzeniowym myśleniem („Oby wszystko magicznie się ułożyło”),
– Poczuciem braku kontroli i klęski,
– Okresami dezorientacji i brakiem zdolności podejmowania decyzji,
– Napiętymi relacjami z bliskimi,
– Rozchwianie emocjonalne (częstsze napady złości, strachu lub smutku).
5. Faza dezorientacji
W tej fazie bardzo widoczne są już trudności w funkcjonowaniu zarówno psychicznym jak i emocjonalnym. Może się to objawiać:
– Problemami z koncentracją i uwagą,
– Kłopotami z pamięcią,
– Poczuciem zagubienia i otępienia,
– Trudnościami z radzeniem sobie z emocjami.
6. Depresja
Na tym stopniu dominujący jest obniżony nastrój. Spowolnienie aktywności, trudność w podejmowaniu konstruktywnych działań. Powstają uczucia braku sensu, nadmiernego smutku i nostalgii. Pojawiają się myśli o charakterze autoagresywnym lub różnych destruktywnych próbach uwolnienia się od poczucia depresji. Ten etap jest już mocno widoczny dla innych i występują podczas niego:
– Nieregularność uczestnictwa w spotkaniach terapeutycznych / grupach wsparcia,
– Brak chęci do działania i trudności w wykonywaniu prostych zadań,
– Okresy depresyjne – bardzo obniżonego nastroju,
– Kłopoty ze snem i odżywianiem.
7. Utrata kontroli nad zachowaniem
Charakteryzuje się postawą „nie zależy mi”. W tej fazie jawnie odrzuca się pomoc innych oraz własne poczucie bezradności. Charakterystyczne objawy to:
– Poczucie bezsilności,
– Silne niezadowolenie z życia,
– Brak konstruktywnych zachowań,
– Nasilające się działania destruktywne,
– Odpychanie bliskich i pomocy zewnątrz.
8. Uświadomienie braku kontroli
Na tym etapie mechanizmy samooszukiwania się i „systemy obronne ego” przestają funkcjonować. Jawnie widać, w jakich problemach jest dana osoba, i jak niewiele kontroli ma nad swoim życiem. Alarmujące sygnały to między innymi:
– Myśli o piciu „kontrolowanym”, jako rozwiązaniu sytuacji,
– Użalanie się nad swoją sytuacją,
– Świadome kłamstwa,
– Utrata wiary w siebie i poczucie jakiejkolwiek kontroli.
9. Poczucie braku wyboru
W ostatniej przed zerwaniem abstynencji fazie, człowiek czuje się jak w pułapce. Nie widzi w niej żadnego dobrego wyjścia. Nie potrafi podjąć działania by poradzić sobie z sytuacją, więc szuka ucieczki, a jedyną znaną drogą jest sięgnięcie po używki. Objawy tej fazy:
– Pretensje do otoczenia, bliskich i zrzucanie odpowiedzialności na innych,
– Przytłaczająca samotność, złość, frustracja i smutek,
– Poczucie tracenia przytomności umysłu, bliskie obłędu
– Zerwanie kontaktów ze zdrowymi osobami, AA, terapeutą
– Utrata kontroli nad zachowaniami.
10. Powrót do picia
Pierwsza wpadka lub zapicie. Oszukiwanie się, że podjęło się świadomie decyzję o kontrolowanym piciu. Powrót do destruktywnej metody radzenia z zaburzeniami. Objawy:
– Próby kontrolowanego picia,
– Poczucie wstydu, żalu i winy,
– Całkowita utrata kontroli,
– Bezradność i ucieczkowe zachowanie,
– Występujące problemy fizyczne, psychiczne i społeczne.
Jak sobie poradzić z nawrotem?
Kluczowym elementem jest zauważenie procesu, jaki już się rozpoczął. W tym momencie, gdy uzależniony, lub ktoś z bliskich zda sobie sprawę, z nadchodzącego nawrotu choroby alkoholowej należy podjąć interwencję. Dobrze jest poinformować o tym fakcie terapeutę lub grupę wsparcia, do której należy uzależniony. Warto też pamiętać, że wymienione fazy nawrotu są umowne i objawy z nich mogą się mieszać. Jednocześnie nie można ich bagatelizować, gdyż uzależniony może skutecznie oszukiwać samego siebie i otaczających go ludzi. Wczesne podjęcie interwencji terapeutycznej pomoże uniknąć zapicia.
Leczenie uzależnień w naszym ośrodku »
Artur Majchrzak – psycholog
Photo by Warren Wong on Unsplash